Konsultacje społeczne to dosyć szerokie określenie różnego rodzaju form dialogu prowadzonego przez organy władzy publicznej z mieszkańcami gminy, miasta. Celem tego dialogu jest zasięgnięcie opinii na różne tematy, ważne dla społeczności lokalnej, będące treścią konsultacji. W zależności od przedmiotu i rodzaju ogłoszonych konsultacji, mieszkańcy miasta lub określona ich grupa mogą wypowiedzieć swoje zdanie w formie głosowania, ankiety, zgłoszenia pisemnego lub do protokołu bądź też poprzez udział w specjalnie zorganizowanym spotkaniu zakończonym głosowaniem. Przepisy mogą wprowadzać inne formy pozyskiwania informacji od mieszkańców.

Konsultacje dzielą się na:

1) konsultacje fakultatywne (dobrowolne), które można przeprowadzić w przypadku spraw ważnych dla gminy (noszące nazwę „konsultacji z mieszkańcami gminy”).
W Rudzie Śląskiej z tej grupy wydzielone zostały konsultacje dotyczące budżetu obywatelskiego, do których utworzono osobne regulacje;

2) konsultacje obligatoryjne (obowiązkowe), które przeprowadza się w następujących sytuacjach:

- nadanie urzędowej nazwy miejscowości lub obiektu fizjograficznego,

- nadanie dodatkowej nazwy miejscowości lub obiektu fizjograficznego w języku mniejszości,

- zmiana granic gminy lub granic miasta lub utworzenia nowych dzielnic,

- uchwalenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (szczegóły tutaj),

- przygotowywanie ocen oddziaływania inwestycji na środowisko, 

- tworzenie programów współpracy miasta z organizacjami pozarządowymi (szczegóły tutaj),

- tworzenie projektów aktów prawa miejscowego w dziedzinach dotyczących działalności statutowej organizacji pozarządowych,

- w postępowaniach dotyczących przygotowywania, prowadzenia i oceny rewitalizacji (szczegóły tutaj),

- utworzenie związku metropolitalnego.

Konsultacje można również podzielić na takie, których sposób przeprowadzania jest określony przepisami ustawowymi oraz takie, których zasady dzięki delegacji ustawowej określone zostały przez radę gminy.
W Rudzie Śląskiej uchwałami Rady Miasta określono zasady:

- budżetu obywatelskiego,

- konsultacji projektów aktów prawa miejscowego,

- konsultacji z mieszkańcami spraw ważnych dla gminy.

Zasady prowadzenia tych konsultacji oraz wyniki już przeprowadzonych dostępne są w niniejszym katalogu.